A Compassionate Cymru - Dying Matters in Wales

Y fenter Byw Nawr yn dod i ben

 

Cafodd y fenter Byw Nawr ei sefydlu yn 2014. Ei phrif nod oedd hyrwyddo sgwrs genedlaethol ynglŷn â sut y gallwn fyw yn dda, ac ar yr un pryd paratoi ymlaen llaw ar gyfer diwedd oes. Mae’r fenter, o dan arweinyddiaeth Dr Hywel Francis, cyn Aelod Seneddol Aberafan, wedi cyflawni llawer dros y chwe blynedd diwethaf, ac ymhlith ei llwyddiannau, mae wedi gwneud y canlynol:

 

•         Cefnogi gwaith Cynllunio Gofal Ymlaen Llaw;  

•         Sefydlu wythnos Byw Nawr yng Nghymru fel ffordd o gychwyn sgwrs ynglŷn â  

          marwolaeth a marw;

•         Codi ymwybyddiaeth o bwysigrwydd cynllunio ymlaen llaw mewn perthynas â  

          marwolaeth a’r angen i bob un ohonom sicrhau bod ffrindiau a theulu yn deall 

          ein bwriad a’n deimladau; 

•         Sicrhau bod sgyrsiau ynglŷn â diwedd oes yn gallu digwydd drwy ddatblygu   

          cronfa grantiau bach; 

•         Creu cyfrif ‘Twitter’ Byw Nawr. 

 

Er bod y gwaith hwn yn bwysicach nag erioed o’r blaen oherwydd y pandemig COVID-19 presennol, y Grŵp Cynllunio Gofal Ymlaen Llaw, o dan arweinyddiaeth Dr Mark Taubert, uwch-ddarlithydd ac ymgynghorydd gofal lliniarol, fydd yn gyfrifol amdano bellach. Ers sefydlu’r grŵp hwn, mae gwaith grŵp llywio Byw Nawr wedi canolbwyntio’n bennaf ar greu cymunedau caredig a gwneud Cymru yn genedl garedig. Ers i Lywodraeth Cymru wneud ymrwymiad cyhoeddus i wneud Cymru yn genedl garedig yn ystod dathliadau pen-blwydd 70 oed y GIG, gan gyhoeddi Siarter Cymru Garedig wedyn, mae menter Byw Nawr wedi dod i ddiwedd naturiol. Felly, ers 13 Mawrth 2020, mae Grŵp Llywio Byw Nawr wedi newid yn ffurfiol i fod yn Grŵp Llywio Cymru Garedig, a bydd yn symud ymlaen â’i waith o dan arweinyddiaeth Lesley Bethell, Eiriolwr Bevan ac aelod cyhoeddus o’r bwrdd gofal diwedd oes.

 

Cymru Garedig

 

Mae Cymuned Garedig yn cydnabod bod y gallu i ddarparu gwasanaethau uniongyrchol yn gyfyngedig (waeth beth yw’r hinsawdd economaidd sy’n bodoli ar y pryd, o ran cyfoeth neu gyni), a bod gweithredu model dinasyddiaeth i hyrwyddo iechyd yn golygu bod iechyd yn gyfrifoldeb sydd ar bob un ohonom. Mae iechyd a gofal iechyd, a charedigrwydd a gofal tosturiol, yn golygu bod angen mwy na darparu gwasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol. Oherwydd maint Cymru a’i strwythurau, mae potensial yma inni ymestyn y dull gweithredu hwn i gwmpasu Cymru gyfan a’i gwneud yn wlad garedig yn ei chyfanrwydd. Mae hynny’n golygu bod awdurdodau cyhoeddus – fel arweinwyr rhanbarthol a chenedlaethol – mewn sefyllfa i roi arweinyddiaeth mewn materion sy’n ymwneud ag annog a chefnogi newidiadau yn y gweithle, ac mewn undebau llafur, ysgolion, sefydliadau addysg uwch, y cyfryngau cymdeithasol, a sefydliadau cymdeithasol a diwylliannol, drwy greu polisïau mewnol, mewn perthynas â’r profiadau hyn, i gefnogi eu gweithwyr, myfyrwyr, rhieni, athrawon, rheolwyr, ymwelwyr, darllenwyr a sylwedyddion.  

 

Wrth i’r GIG ddathlu ei ben-blwydd yn 70 oed fis Gorffennaf 2018, manteisiodd Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol Llywodraeth Cymru ar y cyfle i ddisgrifio ei ddyheadau i weld Cymru yn dod yn ‘wlad garedig’ gyntaf yn y byd. Ers hynny, mae gwaith wedi bod yn mynd rhagddo i ledaenu’r dull gweithredu caredig a thosturiol ar hyd a lled Cymru, ac mae’r gwaith hwnnw wedi arwain at gynhyrchu Siarter Cymru Garedig (gweler uchod/isod). Mae’r Siarter hon yn darparu fframwaith i ddatblygu a gweithredu dull ar gyfer creu cenedl garedig yng Nghymru, gan amlinellu rhaglen o gamau cymdeithasol ac ymarferol i’w cymryd ar draws amrywiaeth o feysydd a phortffolios gweinidogol.  

 

Fodd bynnag, mae gwneud Cymru yn wlad garedig yn golygu gwneud llawer mwy na gweithredu Siarter. Rhaid sicrhau bod ein dull gweithredu caredig yn ymwreiddio ym mhob  gweithle, ysgol, man addoli, a charchar, ac mae’n hanfodol cryfhau ein cymunedau er mwyn iddynt allu ymdopi â’r heriau a wynebir fel rhan o fywyd. Mae’r cynnydd a wnaed hyd yn hyn yn cynnwys:   

 

•       Gweithio gyda Compassionate Communities UK er mwyn sicrhau bod gan glystyrau gofal sylfaenol yng Nghymru yr adnoddau y mae eu hangen i weithredu dull cymuned garedig ar gyfer darparu gofal diwedd oes i’w poblogaeth; 

•       Defnyddio cyllid trawsnewid i wella’r adnoddau llesiant mewn nifer o glystyrau gofal sylfaenol (drwy bresgripsiynau cymdeithasol) i gysylltu pobl â chyfleoedd llesiant yn y gymuned. Mae’r enghreifftiau’n cynnwys grwpiau cyswllt sy’n ymwneud ag iechyd, megis caffis siarad a rhaglenni hunanreoli;

•       Ymgorffori’r dull gweithredu gwlad garedig o fewn strategaeth ‘Cymunedau Cysylltiedig’, sef strategaeth Llywodraeth Cymru ar gyfer mynd i’r afael ag unigrwydd ac ynysigrwydd;  

•       Cryfhau ein hymateb ynglŷn â phrofedigaeth mewn perthynas â COVID-19 drwy ariannu cymorth profedigaeth ychwanegol a ddarperir gan Wasanaethau Profedigaeth Cruse  a hosbisau ledled Cymru;

•       Gweithio gyda Gwasanaethau Canser MacMillan i recriwtio pobl ar gyfer tair swydd i ddatblygu cymunedau caredig ar draws Cymru;

•       Gweithio gydag Age Cymru i gefnogi’r gwasanaeth angen cyfaill, Friend in Need, sy’n darparu gwasanaeth galwadau ffôn i gynnig cyfeillgarwch i bobl 70 oed ac yn hŷn yng Nghymru, yn ogystal â gwybodaeth a chymorth i gyfeillion sydd eisoes yn darparu cefnogaeth neu sy’n awyddus i helpu pobl y maent yn eu hadnabod yn eu cymuned leol;

•       Gweithio gyda Community Choice and Inclusion, Sir Benfro, i helpu i ddatblygu prosiectau cyswllt sy’n ymwneud ag iechyd (Caffis Siarad, Llyfrgelloedd Pobl (Hunan Libraries), a mentrau Iechyd Dynion).